Իոժիեն Յանսոնի կյանքն ու արվեստը, օնլայն ցուցահանդես 5 մասով, մաս 1-ին

1. Նկարիչի վաղ կյանքը

Շվեդ անվանի նկարիչ Իոժիեն Ֆրեդրիք Յանսոնը (Eugène Fredrik Jansson) (1862-1915) ծնվել և մեծացել է չքավոր փոստատարի ընտանիքում: Նրա ծնողները հույս են ունեցել, որ իրենց որդին կդառնա բանկային փորձագետ, սակայն նրան խրախուսել են սովորել նաև արվեստներ և մասնավորապես երաժշտություն: 16 տարեկան հասակում Յանսոնը սկսել է հաճախել գեղանկարչության դասընթացքների: Նրան հաջողվել է սովորել Շվեդիայի գեղարվեստի թագավորական ակադեմիայում 1881-1883,  որտեղ ծանոթացել է մի շարք շվեդ նկարիչների հետ, ովքեր վերադարձել էին Ֆրանսիայից և շատ քննադատորեն էին մոտենում գեղանկարչության ուսուցմանը Շվեդիայում:

Նա ընդհատել է իր ուսումը ակադեմիայում գերիշխող պահպանողականության պատճառով և միացել է «Ընդդիմախոսներ» (Opponenterna) շարժման, ովքեր ժամանակին ներկայացնում էին Շվեդիայի ավանգարդ հոսանքը: 1885 թ. նա եղելէ «Նկարիչների լիգայի» (Konstnärsförbundet) հիմնադիր անդամներից մեկը: Այս կազմակերպությունը իրեն հռչակել էր որպես այլընտրանք՝ ընդդեմ պաշտոնական ակադեմիայի և նպատակ էր դրել խթանելու հասարակական գիտակցության տարածմանը արվեստագետների շարքերում: Իոժիեն Յանսոնը տարիներ շարունակ վարել է լիգայի քարտուղարի պաշտոնը և մնացել է նրա ակտիվ անդամ մինչև իր մահը:

Պայմանավորված իր սահմանափակ ֆինանսական միջոցներով և ի տարբերություն իր գեղանկարիչ դասընկերների՝ Յանսոնին չի վիճակվել մեկնել արտասահման: Այդ ժամանակ երիտասարդ նկարիչները սովորաբար գնում էին Իտալիա և Ֆրանսիա ծանոթանալու գեղարվեստի պատմության և նկարչության վերջին միտումներին: Յանսոնը, սակայն, պարտավոր է եղել ծանոթանալու և հետևելու այդ միտումներին անուղղակիորեն: Նա իր աշխատանքում ազդվել է մասնավորապես իմպրեսիոնիզմից, հատկապես նորվեգիացի նկարիչ Էդուարդ Մունչից, ինչպես նաև հոլանդացի նկարիչ Վինսենթ Վան Գոգից:

Կապույտ ժամանակաշրջանը

Իոժիեն Յանսոնի աշխատանքը կարելի է դասակարգել երկու առանձին ժամանակաշրջանների: Առաջին շրջանում (1890-1904) Յանսոնը հիմնականում նկարել է Ստոկհոլմի և մասնավորապես Սեդերմալմ (Södermalm) լեռնոտ հարավային թաղամասի տարբեր վայրերի համայնապատկերներ սովորաբար մայրամուտին կամ արևածագին:

Խեղճ և աշխատավոր դասով բնակեցված Սեդերմալմը այն թաղամասն է եղել, որտեղ նա բնակվել և ստեղծագործել է երկար տարիներ: Հենց այնտեղ է, որ նա հայտնաբերել է քաղաքային այն տեսարանները, որոնք պատկերել է յուրահատուկ քնարական ուժգնությամբ: Յանսոնի այս շրջանը հայտնի է որպես «կապույտ շրջան», քանի որ նա իր աշխատանքում օգտագործել է կապույտի տարբեր երանգները` ներկայացնելու լույսը և լույսի արտացոլումները:

Տարիների ընթացքում, Յանսոնի աշխատանքը գնալով հակվել է դեպի ավելի պարզություն և աբստրակցիա, այն աստիճանի, որ «կապույտ շրջան»-ի ավարտին նրա զանգվածային կապույտ կտավներում համարյա դժվար է տարանջատել ավելին, քան մի քանի փողոցային  լապտերներ և դրանցից արտացոլվող լույսը: 

Հարկ է նշել, որ Յանսոնը եղել է եռանդուն սոցիալիստ և իր կապույտ ժամանակաշրջանի կտավներում փորձել է ցույց տալ աղքատ թաղամասի կոշտությունները:

Յանսոնի ֆինանսական պայմաններին և նրա համբավին մեծ խթան է հանդիսացել եվրոպայի առավել առատաձեռն բարերարներից մեկը՝ շվեդ մեծահարուստ բանկիր Էրնստ Թիլը (Ernest Thiel) (1859-1947 թ.), ով 1898 թ. սկսել է գնել Յանսոնի կտավները: Նշենք, որ Թիլը մշտապես հովանավորել է ավանգարդ արվեստագետներին: Աստիճանաբար, նրան հաջողել է հավաքել և կազմել Յանսոնի նկարների ամենաընդարձակ հավաքածուն: Մեր օրերում, այս հավաքածուն ցուցադրվում է Թիլի պատկերասրահում (Galleriet Thielska), որը ժամանաին բարերարի առանձնատունն է եղել և, որ նա նվիրաբերել է Ստոկհոլմ քաղաքին 1924 թ.:

Շարունակությունը  >>>  ԱՅՍՏԵՂ

____________________________________________________

Իոժիեն Յանսոնի կյանքն ու արվեստը

օնլայն ցուցահանդես 5 մասով

1. Նկարիչի վաղ կյանքը  >>>  ԱՅՍՏԵՂ

2. Կապույտ ժամանակաշրջանը  >>>  ԱՅՍՏԵՂ 

3. Տաղանդի ազատ արտահայտությունը  >>>  ԱՅՍՏԵՂ

4. Մերկ տղամարդկանց ժամանակաշրջանը  >>>  ԱՅՍՏԵՂ

5. Նկարիչի սեռական ինքնությունը  >>>  ԱՅՍՏԵՂ